Big Dərs

“İçərişəhər” , xalq arasında həm də  “Qala” [3]  və ya sadəcə  “Qədim şəhər”  kimi tanınan tarixi məhəllə  Bakın ın ən qədim hissəsi, həmçinin tarixi-memarlıq qoruğudur. Bakının ən qədim hissəsi [4]  olan İçərişəhər, yaxşı qorunmuş  qala divarları  ilə əhatə olunub. 221 000 m² sahəyə malik olan qoruq ərazisində 1300-dən çox ailə yaşayır. [5] Qoruq ərazisi hələ  tunc dövründ ən məskunlaşmışdır. [5]   Arxeoloji  tədqiqatlar nəticəsində müəyyənləşdirilmişdir ki, artıq VIII-IX əsrlər ərazisində İçərişəhər ərazisi sıx məskunlaşmış, burada sənətkarlıq və ticarət inkişaf etmişdir. [6]  XV əsrdə  Şirvanşahlar ın öz iqamətgahlarını  Şamaxıdan  Bakıya köçürməsindən sonra İçərişəhərin həyatında “ kristallaşma ” dövrü başlamışdır. [7]   1748 - 1806 -cı illərdə Bakı və onun mərkəzi olan İçərişəhər  Bakı xanlığın ın paytaxtı olmuşdur.  1806 -cı illərdə Bakının ruslar tərəfindən işğal edilməsi və neft bumunun...

Azərbaycan zəngin və qədim şəhərsalma mədəniyyətinə malik olan bir ölkədir. Əlverişli coğrafi şərait, ticarət yollarının kəsişməsi burada şəhərsalmanın inkişafına güclü təkan vermiş, ayrı-ayn yaşayış məntəqələri sürətlə böyüyərək şəhərlərə çevrilmişdir. Tarixilik baxımından respublikamızın ərazisindəki şəhərləri iki qismə ayırmaq mümkündür: qədim və müasir şəhərlər. Bakı, Gəncə, Şəki, Naxçıvan, Bərdə, Şamaxı kimi şəhərlərimizin yaşı tarixin dərinliklərinə gedib çıxır. Sumqayıt, Mingəçevir, Daşkəsən kimi şəhərlərin isə təməli cəmi bir neçə on il bundan əw əl qoyulmuşdur.         Azərbaycanın paytaxtı Bakı ölkənin ən iri şəhəridir. Burada çoxlu sayda iri sənaye müəssisələri, təhsil ocaqları, teatrlar, muzeylər cəmləşmişdir.         Paytaxtımızın beşiyi İçərişəhər sayılır. Bakının ərazisi bir neçə yüzillik ərzində içərişəhərlə məhdudlaşmışdır. Onu bayır şəhərdən X-XII əsrlərin yadigarı olan qala divarları ayırır. İçərişəhərin adı YUNESKO-nun mədəni ...

1920-ci ilin aprelin 28-də Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulandan bir müddət sonra da ölkə öz müsətqilliyini saxlaya bilmişdir. Aprelin 30-da Rusiya ilə Azərbaycan arasında hərbi-iqtisadi müqavilə imzalanmışdır. 1921-ci ildə tərkibinə Gürcüstan, Ermənistan və Azərbaycan respublikaları daxil olmuş Zaqafqaziya Federasiyası təşkil edildi. 1922-ci il dekabrın 30-da Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının (SSRİ) yaranması və Zaqafqaziya Federasiyasının bu quruma daxil olması ilə Şimali Azərbaycanın müstəqilliyinə son qoyuldu. İkinci dünya müharibəsi (1939-1945) bəşəriyyətin 20-ci yüzilliyində ən ağır və dəhşətli bir dövr olmuşdur. Azərbaycan xalqı bu müharibədə əsl şücaət və əzmkarlıq nümayiş etdirmişdir. Azərbaycanın Sovet dövrü tarixində 1969-cu il dönüş nöqtəsi olur. Bu ilk növbədə Heydər Əliyevin Azərbaycan Kommunist Partiyasının birinci katibi seçilməsi ilə əlaqədar idi. Artıq həmin ilin avqustunda onun tərəfindən respublikada xalq təsərrüfatına və mədəni quruculuğa rəhbərliyi ə...

1918 -ci ilin mayın 26-da Gürcüstan ZDFR-dən çıxmasını və müstəqil respublika olduğunu bəyan etdi. Belə şəraitdə mayın 27-də Zaqafqaziya seyminin müsəlman dairəsi Müvəqqəti Milli Şuranın yaradılması qərarına gəlir. Onun başçısı M.Ə.Rəsulzadə seçilir. F.Xoyski başda olmaqla Şuranın Milli Komitəsi yaradılır. 1918-ci ilin mayın 28-də Milli Şuranın ilk iclasında Şimali Azərbaycanın müstəqil dövlət oduğu elan edilir. Qəbul olunmuş və 6 bəndən ibarət İstiqlal Bəyənnaməsində deyilir ki, Azərbaycan Demokratik Respublikası müstəqil dövlət olaraq, ərazisində yaşayan bütün vətəndaşların bərarbər hüquqa malik olduqlarına zəmanət verir və ölkədə yaşayan bütün xalqların azad inkişafını təmin edir. Dövlətin ilk paytaxtı Gəncə şəhəri olur. ADR höküməti  Tiflisd ən bura iyunun 16-da köçür. Həmin vaxtda birinci Müvəqqəti hökümət təşkil olunur.  Fətəli xan Xoyski  Nazirlər Şurasının sədri seçilir, eyni zamanda o daxili işlər naziri vəzifəsini də icra edirdi. ADR tarixində cəmi beş höküm...

Azərbaycanın ən qədim tayfa ittifaqları haqqında ilk məlumata er.əv. 23-cü yüzilliyə aid şumer-akkad yazılı mənbələrində rast gəlinir. Bu mənbələrdə Azərbaycanda mövcud olmuş  kuti ,  lulubi  və  hurri  tayfa ittifaqları haqqında bəhs edilir. Məlum olur ki,  Akkad  hakimi  Naramsinin  dövründə (er.əv. 2236-2200) kutilər  Mesopatamiyaya  soxulmuş, onların başçısı  Enridavazar  akkad qoşununu məğlub edərək ölkənin cənub əyalətlərini zəbt etmişdi. Təxminən bu hadisələrdən bir əsr sonra Azərbaycan ərazisində yaranmış yeni tayfa ittifaqı  lulubil ər  kutil əri özlərinə tabe etdirdilər. Lulubeylərin əsas əraziləri  Urmiya gölü ətrafında olmuşdur. Lakin sonradan onlar öz ərazilərini İran körfəzinə qədər genişləndirə bildilər. Bu tayfa ittifaqının ən parlaq dövrü er.əv. 2 minilliyə təsadüf edir. Hətta qüdrətli  Assuriya  dövlətini də lulubeylərdən olan sülalə idarə edirdi. Daha sonra tarixin səhnəsinə h...

Tunc dövrü Azərbaycanda er.əv. 4-1 minillikləri əhatə edir. Tayfa və qəbilə ittifaqlarının yaranması elə bu ərəfədə başlanır. İnsan məskənlərinin və ümumi əhalinin sayı durmadan artır. Kiçik və Orta  Asiya ,  Mesopotamiya  və Şimali  Qafqazla  ticarət və digər əlaqələr yüksələn xətlə inkişaf edir. Azərbaycanda erkən tunc dövrü Kür-Araz arxeoloji mədəniyyətinə aid tapıntılar əsasında dərindən öyrənilmişdir. Bu mədəniyyət təkcə Azərbaycanı deyil, həmçinin Cənubi və Şimal-Şərqi Qafqazı və Kiçik Asiyanın şərq ərazilərini də əhatə edirdi. Bu dövrdə insanlar yumşaq  misi  xüsusi sobalarda əridib onu  qalayla  qatışdıraraq  tunc  əldə etməyi öyrənirdilər. Tunc misdən daha bərk olduğuna görə tezliklə əmək alətləri, silah və bəzək əşyaları məhz bu materialdan hazırlanmağa başlanır. Bu dövrə həmçinin əkinçilikldə süni suvarma sisteminin formalaşması, bağçılıq təsərrüfatının təkamülü, heyvadarlıqda həm iri, həm də xırda buynuzlu heyvanların s...

Azərbaycanda  2 milyon 700 min il bundan öncə başlayaraq eramızdan əvvəl 4-cü minilliyə qədər davam etmişdir. Daş dövrü üç mərhələdən –  paleolit dövrü  (qədim),  mezolit dövrü  (orta) və  neolit dövründ ən (yeni daş dövrü) ibarət olmuşdur. Təxminən 700 min il əvvəl  insanlar  od əldə etməyi öyrənərək, özlərini soyuqdan qorumağa, yemək bişirmək, əmək alətlərini düzəltməyə başladılar. 400-300 min il öncə Azərbaycanda məskunlaşmış ibtidai insanların təkamülündə yeni mərhələ başlanır.  Azıx  mağarasında aşkar olunmuş ibtidai insan-neandertalın çənə sümüyü (təxminən 350 min il öncə) buna əyani sübutdur. 100-30 min il öncə ölkə ərazisində orta paleolit dövrü yaşanmış və bu ərəfədə qədim insanların ibtidai icma quruluşu formalaşmışdır. Həmin dövr  Tağlar mağarasındak ı arxeoloji tapıntılar əsasında tədqiq edilmişdir. Bu zaman insanların əsas məşğuliyyəti ovçuluq və yığıcılıq idi. Eyni zamanda Azərbaycanda yaşayan insanlar artıq o dövrdə...