Koronavirüs - TR

Koronavirüs ya da corona virüsü (Latince: Orthocoronavirinae), kuşlarda ve memelilerde hastalıklara sebep olan ve Coronaviridae familyasının iki alt familyasından birini oluşturan virüslerdir. İnsanlarda genellikle ciddi olmayan virüs, nezle vakalarının önemli bir bölümüne yol açmasıyla birlikte, aralarında MERS-CoV, SARS-CoV ve COVID-19 (2019-nCoV)'un bulunduğu bazı nadir koronavirüs çeşitleri ölüm riski bulunduran solunum yolu enfeksiyonlarına neden olabilir.^[1] Koronavirüsler ineklerde ve domuzlarda ishal, tavuklarda ise üst solunum yolu hastalıklarına sebep olur.

İçerisinde barındırdığı genetik materyal (genom) pozitif polariteli, tek iplikçikli RNA'dan oluşur. Bugüne kadar tespit edilmiş en büyük RNA genomuna sahip virüslerdir, 30 kilobazdan büyük bir uzunluğa sahiptir. 125 nanometre büyüklüğe sahip olan virüsün en belirgin özelliği etrafındaki değneğe benzeyen çıkıntılarıdır. Bu özelliğiyle mikroskop altında güneşin taç küresine (Latince: corona) benzediği için koronavirüs adını almıştır.^[2]

Ulusal Biyoteknoloji Grubu'nun yaptığı açıklama, bir umut ışığı oldu. Koronavirüse karşı yeni yapılan tıbbi çalışmayla önemli bir adım atıldı. Hastalıktan kurtulanlardan alınan antikorlar 10 hasta için kullanıldı, hastaların durumlarında iyileşme gözlemlendi. Hastalıktan kurtulanların kanlarındaki antikorların virüsü yok ettiği belirlendi. Hastaların vücut sıcaklığı düşmeye başladı, hayati fonksiyonları önemli gelişme gösterdi.^[3]

Koronavirüsler 1960'larda keşfedildi.^[4] İlk keşfedilmiş virüsler arasında tavuklarda görülen infeksiyöz bronşitis virüsü ile soğuk algınlığı semptomları gösteren insan hastaların burun boşluklarından alınmış ve insan koronavirüsü 229E ve OC43 olarak isimlendirilmiş iki virüs türü yer almaktadır.^[5] İlerleyen zamanlarda aralarında 2003'te keşfedilen SARS koronavirüsü, 2004'te belirlenmiş HCoV NL63, 2005'te teşhis edilmiş HKU1, 2012'de fark edilmiş MERS-CoV ile Wuhan kökenli CoVID-19'un da yer aldığı pek çok yeni koronavirüs türü keşfedilmiştir.Bu virüslerin çoğu ciddi solunum yolu enfeksiyonlarına neden olmaktadır.

Yetişkinlerde ve çocuklarda görülen nezle vakalarının önemli bir kısmında koronavirüslerin sorumlu olduğu düşünülmektedir. Bu virüs grubu, ateş ve bademciklerin büyümesi gibi semptomlara neden olmakta ve en çok kış ve erken baharda nezleye yol açmaktadır.^[6] Bunlara ek olarak koronavirüsler zatürre ile bronşite (viral veya ikincil bakteriyel) neden olabilirler.^[7]

Koronavirüslerin en son ortak atası (ESOA) MÖ 8000 civarına tarihlenir.^[21] Buna rağmen koronavirüslerin çok daha eski olabileceği de düşünülür. Alphacoronovirus, Betacoronavirus, Gammacoronavirus, ve Deltacoronavirus cinslerinin ESOA'ları sırasıyla MÖ 2400, MÖ 3300, MÖ 2800 ve MÖ 3000'e dayanmaktadır. Sıcakkanlı ve uçabilen, kuş ve memeli gibi omurgalıların ideal konaklar olduğu ve koronavirüs evriminde ve yayılmasındaki ana faktörleri oluşturduğu düşünülür. Alphacoronovirus ve Betacoronavirus için yarasalar, Gammacoronavirus ve Deltacoronavirus için ise kuşlar ideal genetik kaynaktır.